🏡 Property Rule आईच्या नावावर असलेली मालमत्ता मृत्यूनंतर कोणाला मिळते? काय आहे वारसहक्काचे नियम?

Property Rule आईच्या नावावर असलेली मालमत्ता तिच्या मृत्यूनंतर कोणाला मिळते, वारसदार कोण ठरतात, आणि कायदे काय आहेत, हे ठरवताना अनेक घटक लक्षात घ्यावे लागतात. भारतात हिंदू Succession Act, 1956 आणि जोडलेल्या सुधारणा बहुतेक प्रकरणांमध्ये लागू पडतात, आणि मराठी कुटुंबव्यवस्थेमध्ये याला विशेष महत्त्व मिळाले आहे.

Property Rule मालमत्तेचा प्रकार आणि हक्क

आईच्या नावावरची मालमत्ता दोन प्रकारांची असू शकते:

• स्वअर्जित मालमत्ता: आईने स्वतःच्या कमाईतून, नोकरी, व्यवसाय, शेती इत्यादीद्वारे मिळवलेली मालमत्ता.
• वारसाहक्काने मिळालेली (वडिलोपार्जित) मालमत्ता: आईला तिच्या वडिलांकडून किंवा पूर्वजांकडून मिळालेली मालमत्ता.

स्वअर्जित मालमत्ता असेल आणि आईने तिच्या मृत्यूपूर्वी वैध इच्छापत्र (वसीयत) केलेली नसेल, तर ती मालमत्ता कायदेशीर “वारसदार” या नात्याने विभागली जाते. वडिलोपार्जित मालमत्तेच्या बाबतीतसुद्धा तशाच प्रकारे विभागणी होते.

मोफत मराठी बातम्यांसाठी आमचा ग्रुप जॉईन करा

WhatsApp Group	Join Now
Telegram Group	Join Now

वारसदार कोण?

प्रथम श्रेणीचे वारसदार (Class I Heirs):

हिंदू उत्तराधिकार कायद्यानुसार, जर इच्छा-पत्र नाही, तर पुढील प्रथम श्रेणीचे वारसदार समजले जातात:

• पती
• मुलगा (जन्माने किंवा दत्तक)
• मुलगी (जन्माने किंवा दत्तक)
• जिवंत असलेल्या मृत मुलाचा/मुलीचा मुलगा किंवा मुलगी (आईच्या मृत्यूपूर्वी त्या अपत्याचा मृत्यू झाला असल्यास त्यांची संतती)
• विधवा सून (मृत मुलीचं/मुलाचं पत्नी/पती).

या सर्वांना मालमत्तेतील समान वाटा (equal share) मिळतो. “मुलगी लग्नानंतर आईच्या मालमत्तेवर हक्क गमावते” हा गैरसमज आहे—मुलगी आणि मुलगा समान अधिकाराने हक्कदार असतात.

वसीयत (इच्छापत्र) असल्यास नियम

जर आईने वैध वसीयत तयार केली असेल, तर मालमत्तेचं वाटप तिच्या इच्छेनुसार वसीयतप्रमाणे होईल. आईला आपल्या सर्व मालमत्तेवर अधिकार असतो—तिच्या वसीयतीमध्ये इतर कोणालाही संपूर्ण मालमत्ता देऊ शकते किंवा कुणालाही वगळू शकते. मात्र, वसीयत नसताना सर्व वारसांना समान वाटा मिळणे कायद्याने बंधनकारक आहे.

वडीलांनी जर जमीन, मालमत्ता एकाच मुलाच्या नावावर केली, तर दुसऱ्या मुलाचा हक्क काय असतो? माहिती असायलाच हवी

Property Rule कायदे, कागदपत्रे आणि प्रक्रियेतले टप्पे

• आयच्या मृत्यूनंतर वारस प्रमाणपत्र (Legal Heir Certificate) किंवा उत्तराधिकारी प्रमाणपत्र (Succession Certificate) मिळवणे आवश्यक असते. यासाठी स्थानिक महसूल कार्यालयात, तहसील किंवा नगरपरिषद कार्यालयात अर्ज करावा लागतो.
• परस्पर सहमतीने मालमत्तेचे वाटप सहजपणे करता येते. वाद उद्भवल्यास न्यायालयाचा हस्तक्षेप आवश्यक ठरतो.

Property Rule कोणाला हक्क नाही?

• आईच्या विवाहित मुलीला, पतीला, आणि विधवा सुनेला देखील समान हक्क आहे, पण रोकटोक किंवा वादाच्या परिस्थितीत, मुलगा, मुलगी, पती किंवा विधवा सून यांपैकी कोणालाही इतरांचा हक्क नाकारता येत नाही.
• नॉमिनी हक्क: काही खात्यांमध्ये किंवा फिक्स्ड डिपॉझिटमध्ये नोंदवलेला नॉमिनी फक्त व्यवहारासाठी अधिकृत असतो, परंतु कोणतीही मालमत्ता कायद्यानुसार फक्त कानूनी वारसदारांच्याच नावावर जाते.

अपवाद आणि वंचित करणारे नियम

हिंदू उत्तराधिकारी कायद्याच्या (Hindu Succession Act) धारा 25 आणि 26 नुसार, जर वारसदाराने मृत व्यक्तीचा गैरवर्तन किंवा हत्या केली असेल, तर तो अशा संपत्तीपासून वंचित होतो. परंतु त्याच्या संततीवर त्याचा परिणाम होत नाही, त्या व्यक्तीचा अपत्यक त्याच्या हक्काचा मालक होतो.

Property Rule सुनेचा, जावयाचा आणि इतर नातेवाईकांचा अधिकार

• सून (मुलाच्या पत्नी): सासू-सासऱ्यांच्या मालमत्तेवर थेट हक्क नाही, पण पतीच्या मृत्यूनंतर आणि पतीने इच्छापत्रात नाव न काढल्यास, वडिलोपार्जित मालमत्तेवर सुनेला पतीच्या वाट्याद्वारे अप्रत्यक्ष हक्क असतो.
• जावई: सासरच्या मालमत्तेवर थेट कोणताही हक्क नाही.

वारसा धरताना मुख्य गोष्टी

• वडिलोपार्जित मालमत्ता आणि स्वअर्जित मालमत्ता यामध्ये फरक ओळखावा.
• इच्छापत्र (will) आहे का, हे तपासावं.
• कायदेशीर प्रमाणपत्र घेणं अत्यावश्यक आहे.
• वाटपामध्ये वाद असल्यास, कायदेशीर मार्ग अवलंबावा.
• मुलगा, मुलगी, पती, विधवा सून हे सर्व तितक्याच हक्काचे वारसदार आहेत.

आईच्या नावावर असलेल्या संपत्तीवर तिच्या मृत्यूनंतर, जर तिने इच्छापत्र काढलेली नसेल, तर पती, सर्व मुले (मुलगा आणि मुलगी दोघेही), मृत अपत्यांची संतती आणि विधवा सून हे प्रथम श्रेणीचे वारसदार ठरतात आणि हक्काधारित वाटप कायद्यानुसार होते. संपत्तीच्या प्रकारावर आणि वादाच्या प्रकृतीवरून न्यायालयाचा हस्तक्षेप होऊ शकतो.

ही प्रक्रिया कायद्यानुसार पारदर्शकपणे होत असून प्रत्येक हक्कदाराला हक्क मिळावा यादृष्टीने काळजी घेतली जाते. इच्छापत्र असेल तर सर्व काही इच्छेनुसार होतं, आणि इच्छापत्र नसेल, तर हिंदू उत्तराधिकार कायद्यानुसार निर्णय होतो.

विविध सरकारी जॉब, योजना, GR यांची माहिती मिळविण्यासाठी येथे रजिस्टर करा

आमचे लेख मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | टेलिग्राम | ट्विटर | इन्स्टाग्राम |  YouTube

आपल्या  माहिती असायलाच हवी  YouTube channel नक्की भेट द्या.

कायदे विषयक माहिती पुस्तके, PDF, GR मिळवण्यासाठी टेलिग्राम चॅनल जॉइन करण्यासाठी येथे क्लिक करा.

व्हिडिओ पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा