Varas Nond Process शेतजमिनीचे मालकी हक्क एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे जाणे हा शेतकऱ्यांच्या आयुष्यातील अत्यंत महत्त्वाचा टप्पा आहे. शेतजमिनीच्या मालकी हक्काचा वारसा (वारस नोंद) मिळवण्यासाठी कायदेशीर प्रक्रिया पार पाडावी लागते. महाराष्ट्रातील शेतकरी, वारसदार, आणि नागरिकांसाठी ही प्रक्रिया समजून घेणे आवश्यक आहे.
या लेखात आपण शेतजमिनीच्या वारस नोंदीची सविस्तर माहिती, आवश्यक कागदपत्रे, कायदेशीर बाबी, वेळ, आणि तक्रार प्रक्रिया यावर प्रकाश टाकणार आहोत.
Varas Nond Process वारस नोंद म्हणजे काय?
शेतजमिनीचा मूळ मालक मरण पावल्यानंतर त्याचे हक्क त्याच्या वारसदारांकडे जातात. या हक्कांच्या हस्तांतरणाची अधिकृत नोंद महसूल खात्यात केली जाते, तिला ‘वारस नोंद’ असे म्हणतात. वारस नोंद झाल्यानंतरच संबंधित वारसदारांचे नाव ७/१२ आणि ८-अ या उताऱ्यांवर येते. त्यामुळे त्या जमिनीवर वारसदारांचा कायदेशीर हक्क सिद्ध होतो.
वारस नोंदीचे प्रकार:
शेतजमिनीच्या वारस नोंदीसाठी दोन मुख्य प्रकारचे फेरफार असतात:
1. नोंदणीकृत फेरफार: जर जमीन खरेदी-विक्री, वसीयत, किंवा इतर कायदेशीर दस्तऐवजाच्या आधारे हस्तांतरित होत असेल, तर हे फेरफार दुय्यम निबंधक कार्यालयात (Sub-Registrar) नोंदवले जातात. या प्रक्रियेत दस्त ऑनलाईन पद्धतीने महसूल खात्याकडे पाठवले जातात.
2. अनोंदणीकृत फेरफार: जर जमीन वारसदारांना फक्त वारस हक्काने मिळत असेल (मूळ मालकाचा मृत्यू), तर वारसदारांनी महसूल कार्यालयात (तलाठी/मंडल अधिकारी) अर्ज व कागदपत्रे सादर करावी लागतात. ही प्रक्रिया पारंपरिक पद्धतीने होते.
Varas Nond Process आवश्यक कागदपत्रे:
वारस नोंदीसाठी पुढील कागदपत्रांची आवश्यकता असते:
– मृत व्यक्तीचे मृत्यू प्रमाणपत्र (Death Certificate)
– कायदेशीर वारसदार दाखला किंवा शपथपत्र (Legal Heir Certificate/Affidavit)
– मूळ ७/१२ आणि ८-अ उतारे (Land Record Extracts)
– अर्जदाराचे ओळखपत्र (आधार कार्ड, पॅन कार्ड, इ.)
– इतर संबंधित कागदपत्रे (उदा. वसीयत असल्यास तिची प्रत, इतर वारसदारांची संमतीपत्रे)
राज्य सरकारचा महत्त्वाचा निर्णय – तुकडेबंदी कायदा रद्द
Varas Nond Process वारस नोंद प्रक्रिया:
1. अर्ज दाखल करणे: वारसदारांनी तलाठी किंवा मंडल अधिकारी कार्यालयात अर्ज व वरील कागदपत्रे सादर करावी. काही जिल्ह्यांमध्ये ही प्रक्रिया ऑनलाईनही करता येते. अर्ज सादर केल्यानंतर त्याची नोंद घेतली जाते.
2. प्राथमिक तपासणी: तलाठी किंवा मंडल अधिकारी सर्व कागदपत्रांची तपासणी करतात. अर्जदाराचे आणि इतर संभाव्य वारसदारांचे नाते, हक्क, आणि कागदपत्रांची सत्यता तपासली जाते.
3. गाव नमुना ६-क वर नोंद: तपासणी पूर्ण झाल्यावर गाव नमुना ६-क (वारस नोंदवही) मध्ये अर्जाची नोंद होते. ही नोंद अधिकृत रेकॉर्डमध्ये असते.
4. नोटीस व हरकत प्रक्रिया: मंडल अधिकारी किंवा तहसीलदार सर्व संबंधितांना (इतर वारसदार, हितसंबंधित) नोटीस पाठवतात. त्यांना १५ दिवसांची मुदत दिली जाते, या कालावधीत कोणी हरकत घेतली तर त्यावर सुनावणी होते.
5. फेरफार मंजुरी: हरकत नसल्यास किंवा सर्व बाजू ऐकून घेतल्यानंतर मंडल अधिकारी फेरफार मंजूर करतात. मंजुरीनंतर फेरफार क्रमांक दिला जातो.
6. सातबारा आणि ८-अ उताऱ्यावर नाव: फेरफार मंजूर झाल्यावर संबंधित वारसदारांचे नाव ७/१२ आणि ८-अ उताऱ्यावर लावले जाते. ही नोंदणी झाल्यानंतरच वारसदारांना जमिनीचा कायदेशीर हक्क मिळतो.
Varas Nond Process प्रक्रिया पूर्ण होण्यासाठी लागणारा वेळ
– सामान्यतः १५ ते ३० दिवसांत** ही प्रक्रिया पूर्ण होते.
– कागदपत्रे अपूर्ण असतील, हरकत आली किंवा वादग्रस्त प्रकरण असेल, तर २-३ महिने किंवा अधिक वेळ लागू शकतो.
– न्यायालयीन वाद असल्यास प्रक्रिया ६ महिने ते १ वर्षही लांबू शकते.
कायदेशीर बाबी व महत्त्वाचे मुद्दे:
– वारस नोंद ही मालकी हक्काचा अंतिम पुरावा नसून, केवळ जमिनीच्या रेकॉर्डमध्ये नाव नोंदवण्याची प्रक्रिया आहे.
– वादग्रस्त प्रकरणात न्यायालयाचा निर्णय अंतिम असतो.
– सर्व वारसदारांची नावे नोंदवली जातात. जमीन प्रत्यक्ष कोणाच्या ताब्यात आहे, हेही नमूद केले जाते.
– फेरफार मंजुरीनंतर ७/१२ आणि ८-अ उतारे अद्ययावत करणे बंधनकारक आहे.
तक्रार आणि अपील प्रक्रिया:
– महसूल अधिकाऱ्यांच्या निर्णयाविरुद्ध तहसीलदार किंवा जिल्हाधिकारी यांच्याकडे तक्रार दाखल करता येते.
– न्यायालयीन वाद असल्यास सिव्हिल कोर्टात दावा दाखल करता येतो.
– ऑनलाईन अर्जाची स्थिती ‘आपले सरकार’ पोर्टलवर तपासता येते.
ऑनलाईन सुविधा
– महाराष्ट्र शासनाच्या ‘आपले सरकार’ किंवा ‘महाभूमी’ पोर्टलवरून काही सेवा ऑनलाईन उपलब्ध आहेत.
– अर्जाची स्थिती, कागदपत्रे आणि फेरफार तपासता येतात.
Varas Nond Process शेतजमिनीच्या वारस नोंदीची प्रक्रिया पारदर्शक आणि कायदेशीर आहे. सर्व कागदपत्रे तयार ठेवून, योग्य अधिकारी व कार्यालयात अर्ज केल्यास ही प्रक्रिया सहज आणि जलद पूर्ण होते. कोणतीही हरकत किंवा वाद नसल्यास, १५ ते ३० दिवसांत ७/१२ वर नाव येते. वादग्रस्त किंवा अपूर्ण कागदपत्रांच्या प्रकरणात मात्र अधिक वेळ लागू शकतो. शेतजमिनीचा वारसा मिळवताना कायदेशीर प्रक्रिया पाळणे आणि सर्व संबंधितांना माहिती देणे आवश्यक आहे.
शेतकरी बांधवांनी ही प्रक्रिया समजून घ्यावी आणि कोणतीही शंका असल्यास महसूल कार्यालयाशी किंवा कायदेशीर सल्लागाराशी संपर्क साधावा. योग्य मार्गदर्शन आणि कागदपत्रांची पूर्तता केल्यास, शेतजमिनीचा वारसा मिळवणे हे सहज शक्य आहे.
विविध सरकारी जॉब, योजना, GR यांची माहिती मिळविण्यासाठी येथे रजिस्टर करा
आमचे लेख मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | टेलिग्राम | ट्विटर | इन्स्टाग्राम | YouTube
आपल्या माहिती असायलाच हवी YouTube channel नक्की भेट द्या.
कायदे विषयक माहिती पुस्तके, PDF, GR मिळवण्यासाठी टेलिग्राम चॅनल जॉइन करण्यासाठी येथे क्लिक करा.
व्हिडिओ पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा