ITR Mandatory for whom भारतातील आर्थिकदृष्ट्या सक्षम नागरिकांसाठी इन्कम टॅक्स रिटर्न (ITR) भरणं ही केवळ कायदेशीर जबाबदारी नसून, आर्थिक शिस्त आणि पारदर्शकतेचंही प्रतीक आहे. दरवर्षी सरकारने ठरवलेल्या नियमांनुसार, ठराविक उत्पन्न मर्यादा ओलांडणाऱ्या किंवा विशिष्ट आर्थिक व्यवहार करणाऱ्या प्रत्येक व्यक्तीसाठी ITR भरणं बंधनकारक आहे.
या लेखात आपण कोणासाठी ITR भरणं अनिवार्य आहे, कोणत्या परिस्थितीत ते बंधनकारक होतं, आणि न भरल्यास काय दुष्परिणाम होऊ शकतात, याविषयी सविस्तर माहिती पाहू.ITR Mandatory for whom
मोफत मराठी बातम्यांसाठी आमचा ग्रुप जॉईन करा
ITR Mandatory for whom इन्कम टॅक्स रिटर्न भरणं कोणासाठी बंधनकारक आहे?
भारतीय आयकर कायद्यानुसार, खालील व्यक्तींनी किंवा संस्थांनी ITR भरणं (ITR Mandatory for whom) बंधनकारक आहे:
१. उत्पन्न मर्यादा ओलांडणारे नागरिक:
- ६० वर्षांखालील व्यक्ती (सामान्य नागरिक):** वार्षिक उत्पन्न ₹२.५ लाखांपेक्षा जास्त असेल तर ITR भरणं बंधनकारक आहे.
- ६० ते ८० वर्षे (वरिष्ठ नागरिक): उत्पन्नाची मर्यादा ₹३ लाख आहे.
- ८० वर्षांवरील (अति वरिष्ठ नागरिक): उत्पन्नाची मर्यादा ₹५ लाख आहे.
- नवीन कर प्रणाली (New Regime): सर्वांसाठी मर्यादा ₹३ लाख असून, २०२५ च्या अर्थसंकल्पात ही मर्यादा ₹४ लाख करण्यात आली आहे.
२. विशिष्ट आर्थिक व्यवहार करणारे
- बँक सेव्हिंग खात्यात वर्षभरात ₹५० लाखांपेक्षा जास्त रक्कम जमा केली असल्यास
- करंट अकाउंटमध्ये ₹१ कोटीपेक्षा जास्त रक्कम जमा केली असल्यास
व्यवसायाचा वार्षिक टर्नओव्हर ₹६० लाखांपेक्षा जास्त असल्यास - व्यावसायिक उत्पन्न ₹१० लाखांपेक्षा जास्त असल्यास
- वर्षभरात वीज बिल ₹१ लाखांपेक्षा जास्त भरलं असल्यास
TDS/TCS एकूण ₹२५,००० (वरिष्ठ नागरिकांसाठी ₹५०,०००) किंवा त्यापेक्षा जास्त वजा झाला असल्यास - परदेशी मालमत्ता किंवा खाते असल्यास, किंवा त्यावर अधिकार असेल
- स्वतःसाठी किंवा इतरांसाठी परदेश प्रवासावर ₹२ लाखांपेक्षा जास्त खर्च केल्यास.
टॅक्स रिटर्न पहिल्यांदाच भरत आहात..? या गोष्टी लक्षात घ्या
३. कंपन्या, फर्म्स, व्यवसाय
- कंपनी, फर्म, LLP, पार्टनरशिप फर्म: उत्पन्न कितीही असो, ITR भरणं बंधनकारक आहे.
४. इतर महत्त्वाच्या बाबी
TDS/TCS वजा झाला असेल आणि परतावा मिळवायचा असेल, तरीही ITR भरणं आवश्यक आहे.
कर्ज, व्हिसा, सरकारी योजना, क्रेडिट कार्ड मिळवताना उत्पन्नाचा पुरावा म्हणून ITR आवश्यक असतो.
भांडवली नफा, शेअर बाजारातील व्यवहार, भाड्याचं उत्पन्न, व्याज, लाभांश इ. विविध उत्पन्न स्रोत असल्यास योग्य ITR फॉर्म निवडून भरणं आवश्यक आहे.
ITR भरण्याची अंतिम तारीख:
वित्तीय वर्ष २०२४-२५ (मूल्यांकन वर्ष २०२५-२६) साठी ITR भरण्याची अंतिम तारीख १५ सप्टेंबर २०२५ आहे (मूळ तारीख ३१ जुलै होती, पण ती वाढवण्यात आली आहे).
ऑडिट लागणाऱ्या व्यवसायांसाठी अंतिम तारीख ३१ ऑक्टोबर २०२५ आहे.
बिलेटेड किंवा लेट रिटर्न ३१ डिसेंबर २०२५ पर्यंत भरता येतो.
ITR Mandatory for whom ITR न भरल्यास काय दुष्परिणाम होतात?
१. दंड व व्याज
- रिटर्न उशिरा भरल्यास ₹५,००० पर्यंत दंड आकारला जाऊ शकतो.
- जर एकूण उत्पन्न ₹५ लाखांपेक्षा कमी असेल, तर दंड ₹१,००० आहे.
- कर भरायचा बाकी असेल, तर प्रतिमहिना १% व्याज आकारलं जातं.
२. कर परतावा (Refund) मिळत नाही
- TDS किंवा जास्त कर भरला असेल तर ITR न भरल्यास कर परतावा मिळणार नाही.
३. आर्थिक व्यवहारात अडचणी
- कर्ज, व्हिसा, क्रेडिट कार्ड, सरकारी योजना, घर-जमीन खरेदी/विक्री अशा व्यवहारांसाठी ITR आवश्यक असतो.
- ITR नसल्यास या व्यवहारांमध्ये अडचण येऊ शकते.
४. आयकर विभागाकडून नोटीस
- ITR न भरल्यास किंवा चुकीची माहिती दिल्यास आयकर विभाग नोटीस पाठवू शकतो आणि चौकशी सुरू करू शकतो.
५. नुकसान पुढील वर्षी नेण्याचा हक्क गमावतो:
- शेअर बाजार, म्युच्युअल फंड, मालमत्ता इ. मधील नुकसान पुढील वर्षी नेण्यासाठी ITR वेळेत भरणं आवश्यक आहे.
६. कायदेशीर कारवाई
- गंभीर प्रकरणात तुरुंगवासाचीही शिक्षा होऊ शकते.
ITR भरण्याचे फायदे
- कर परतावा मिळवता येतो
- कर्ज, व्हिसा, सरकारी योजना मिळवताना मदत
- आर्थिक व्यवहारांची पारदर्शकता आणि विश्वासार्हता वाढते
- भविष्यातील गुंतवणुकीसाठी आधार
- सरकारी योजनांचा लाभ घेता येतो
ITR भरण्याची प्रक्रिया
- पॅन, आधार, उत्पन्नाचे पुरावे, बँक स्टेटमेंट, फॉर्म १६, इ. कागदपत्रे गोळा करा
- आयकर विभागाच्या अधिकृत वेबसाइटवर लॉगिन करा.
- योग्य ITR फॉर्म निवडा (उदा. नोकरदारांसाठी ITR-1).
- सर्व माहिती काळजीपूर्वक भरा आणि सबमिट करा.
- ई-व्हेरिफिकेशन पूर्ण करा.
इन्कम टॅक्स रिटर्न भरणं ही केवळ कायदेशीर जबाबदारी नाही, तर आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित आणि फायदेशीर आहे. उत्पन्न मर्यादा ओलांडली नसेल, तरीही भविष्यातील आर्थिक गरजांसाठी आणि सरकारी योजनांचा लाभ मिळवण्यासाठी ITR भरणं(ITR Mandatory for whom) नेहमीच योग्य आहे. वेळेत आणि अचूकपणे ITR भरा, दंड व कायदेशीर कारवाई टाळा, आणि आर्थिक व्यवहार सुलभ करा.
विविध सरकारी जॉब, योजना, GR यांची माहिती मिळविण्यासाठी येथे रजिस्टर करा
आमचे लेख मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | टेलिग्राम | ट्विटर | इन्स्टाग्राम | YouTube
आपल्या माहिती असायलाच हवी YouTube channel नक्की भेट द्या.
कायदे विषयक माहिती पुस्तके, PDF, GR मिळवण्यासाठी टेलिग्राम चॅनल जॉइन करण्यासाठी येथे क्लिक करा.
व्हिडिओ पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा