Must-have documents for property purchase लोकांसाठी घर, फ्लॅट, जमीन आणि इतर मालमत्ता ही अत्यंत मौल्यवान आणि महत्वाची गुंतवणूक मानली जाते. अनेक जण आपल्या आयुष्यभराचा पसारा किंवा मेहनत केवळ एक घर किंवा जमीन मिळवण्यासाठी करतात. त्यामुळे अशा गुंतवणुकीच्या व्यवहारात कुठलीही फसवणूक, गैरव्यवहार किंवा कायदेशीर अडचणी टाळण्यासाठी योग्य कायदेशीर प्रक्रिया आणि आवश्यक कागदपत्रांची माहिती असणे आवश्यक आहे. सर्वोच्च न्यायालयाच्या नुकत्याच झालेल्या निर्णयामुळे यासंबंधी महत्त्वपूर्ण मार्गदर्शन मिळाले आहे.
सर्वोच्च न्यायालयाचा निर्णय आणि त्याचा अर्थ:
सर्वोच्च न्यायालयाने स्पष्टपणे सांगितले आहे की, मालमत्तेचा ‘विक्री करार’ (Sale Deed) जर नोंदणीकृत नसेल, तर त्या मालमत्तेची मालकी कायदेशीररीत्या हस्तांतरित होऊ शकत नाही. केवळ ताबा मिळाला किंवा पैसे दिले गेल्याने अथवा घेतल्याने मालकी हक्क स्वतःहून बदलत नाहीत.
काय म्हटले आहे निर्णयामध्ये?
- मालमत्तेचा व्यवहार पूर्णपणे नोंदणीकृत विक्री कराराच्या (Sale Deed) आधारेच वैध मानला जाईल.
- मालमत्ता कायदा 1882 च्या कलम 54 नुसार, 100 रुपयांपेक्षा अधिक किमतीच्या कोणत्याही स्थावर मालमत्तेसाठी नोंदणीकृत कागदपत्रे आवश्यक आहेत.
- फक्त ताबा (Possession) किंवा पैसे (Consideration) दिले म्हणून मालकी हक्क बदलत नाहीत.
- सुधारित कायदेशीर प्रक्रियेमुळे विक्रेत्यांकडून फसवणूक होऊ शकणार नाही, तसेच खरेदीदाराचे हक्क सुरक्षित राहतील.
नोंदणीकृत विक्री करार महत्त्वाचा का(must-have documents for property purchase)?
- कायद्याने स्पष्ट: नोंदणीकृत विक्री कराराशिवाय तुम्हाला मालकी हक्क मिळू शकत नाही.
- वास्तविक मालकी: केवळ व्यवहार नोंदवूनच (Registrar Office मध्ये नोंदणी करून) मालमत्ता वा जमीन संबंधित खरेदीदाराच्या नावावर होते.
- भविष्यातील सुरक्षेसाठी: नोंदणीकृत कागदपत्राशिवाय भविष्यात पडणाऱ्या मालकीबाबतच्या वादांना सामोरे जावे लागू शकते.
Must-have documents for property purchase मालमत्ता खरेदी करताना आवश्यक कागदपत्रे
must-have documents for property purchase मालमत्ता खरेदी करताना फक्त व्यवहार पुरेसा नाही. विविध कागदपत्रे तयार ठेवणे आणि त्यांच्या नोंदणीसाठी ओळख ठेवणे आवश्यक आहे:
मुख्य कागदपत्रे
नोंदणीकृत विक्री करार (Registered Sale Deed)
मालकी हक्क हस्तांतरासाठी सर्वात महत्वपूर्ण कागदपत्र.
लीज डीड/गिफ्ट डीड/विनिमय करार (Lease Deed/Gift Deed/Exchange Deed)
टायटल डीड (Title Deed)
मालकीचे अचूक स्पष्टीकरण देणारा दस्तऐवज.
बांधकाम आराखडा व वाटप पत्र
बिल्डर किंवा प्राधिकरणाकडून मिळणारे अधिकृत पुरावे.
कर स्लिप, वीज/पाणी युटिलिटी बिल्स
स्थावर मालमत्ता वापरली जाते, याचा पुरावा देणारे कागदपत्र.
पॉवर ऑफ अटर्नी (Power of Attorney, लागू असल्यास)
मालमत्तेच्या नियमित किंवा तात्पुरत्या वापरासाठी केला गेलेला करार.
पूर्वीचे नोंदणीकृत करार
मालमत्ता पुनर्विक्रीच्या बाबतीत आधीच्या व्यवहाराचे पुरावे.
नोंदणी प्रक्रिया
विक्री करार तयार करणे:
खरेदीदार आणि विक्रेत्यांनी परस्पर संमतीने रखडलेला, स्पष्ट व कायदेशीर करार करावा.
या कराराची नोंदणी करणे:
स्थानिक उपनिबंधक कार्यालयात (Sub-Registrar Office) जाऊन कराराची नोंदणी करावी. महाराष्ट्र शासनाच्या पोर्टलवरून ऑनलाइन अपॉइंटमेंट आणि दस्तऐवजांची प्राथमिक सादरीकरण प्रक्रियाही करणे शक्य आहे.
कम्प्लायन्स तपासणी:
दस्तऐवज पूर्णपणे भरले आहेत की नाही हे तपासा; कोणतीही त्रुटी किंवा अपूर्णता असल्यास संपूर्ण व्यवहार अमान्य ठरू शकतो.
वाहनांची नोंदणी अर्धवट ठेवू नका:
अधुरी नोंदणी किंवा अपूर्ण कागदपत्रांमुळे भविष्यातील व्यवहार आणि मालकी हक्क क्लिष्ट होऊ शकतात.
कायदेशीरदृष्ट्या कठोरता का आवश्यक?
नोंदणीकृत कागदपत्राशिवाय मालकी हक्क मिळत नाही, असे न्यायालयाने स्पष्ट केल्यामुळे सर्व संबंधितांनी केवळ कायदेशीर व्यवहार सुरु ठेवावे.
फसवणूक, मालमत्ता हक्कातील भांडण आणि जबाबदारी टाळणारे व्यवहार रोखणे शक्य आहे.
विक्रेत्याने थेट ताबा देऊन किंवा पैसे घेऊन मालकी स्थानांतर केल्याचा दावा करता येणार नाही.
कागदपत्रांची नोंदणी पूर्ण कोणी करावी?
खरेदीदार: स्वतःची काळजी घेत सर्व कागदपत्रांची नोंदणी आणि पडताळणी करूनच व्यवहार करावा.
विक्रेता: आवश्यक ते कागदपत्रे, खासकरून विक्री करार, पूर्णपणे व नोंदणीकृत स्वरूपात खरेदीदाराच्या नावावर तरी करावीत.
न्यायालयीन निर्णयाचे फायदे
पारदर्शकता आणि कायदेशीर सुरक्षा वाढते.
फसवणुकीच्या किंवा गैरव्यवहाराच्या घटना कमी होतात.
भविष्यात मालकीबाबत वाद हे उच्च न्यायालयात किंवा इतरत्र लढण्याची गरज भासणार नाही.
व्यवहाराची मुख्य सूत्रे(must-have documents for property purchase)
| प्रक्रिया/कागदपत्र | महत्व | कारण |
|---|---|---|
| विक्री करार | अत्यंत आवश्यक | कायदेशीर मालकीसाठी खरेदी-विक्री कराराची नोंदणी अनिवार्य |
| लीज/गिफ्ट/विनिमय डीड | सशर्त | परिस्थितीनुसार लागणारा पुरावा |
| टायटल डीड | प्रमाण | मालकीचे स्पष्टीकरण |
| बिल्डर पत्र | प्रमाण | अधिकृत प्राधिकरणाचा दस्तऐवज |
| कर/युटिलिटी बिल | पुरावा | मालमत्ता खरेदी-खर्च व वापराचा पुरावा |
| पॉवर ऑफ अटर्नी | सशर्त | कार्यवाहीसाठी तात्पुरती जबाबदारी |
काय करावे, काय करू नये?
काय करावे:
प्रत्येक व्यवहाराच्या वेळी किमान वरील सर्व कागदपत्रे तपासा आणि पूर्ण नोंदणी करा.
कायदेशीर सल्लागारांची मदत घ्या, विशेषत: मोठ्या व्यवहारांमध्ये.
सरकारी पोर्टलचा वापर करा आणि कोणतीही प्रक्रिया पेंडिंग सोडू नका.
काय करू नये:
केवळ ताबा/पैसे दिले म्हणून मालकी हक्क गृहीत धरू नका.
नोंदणीकृत कागदपत्रांशिवाय कोणतीही मालमत्ता विकत घेऊ किंवा विकू नका.
भावनिक किंवा घाईगडबडीत व्यवहार करू नका; प्रत्येक टप्प्यास कायदेशीर महत्त्व द्या.
मालमत्ता व्यवहारातील कायदेशीर प्रक्रिया आणि नोंदणीकृत दस्तऐवजाचे (must-have documents for property purchase) महत्त्व ह्यावर सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्णयामुळे एक नवा विचार आणि निर्धार तयार झाला आहे. त्यामुळे सर्वांनी फसवणूक, गैरव्यवहार किंवा वाद टाळण्यासाठी कायदेशीर प्रक्रियांचे अचूक पालन करावे. भविष्यात आपली मालमत्ता सुरक्षित, विवादीत आणि गुंतवणुकीसाठी योग्य राहावी, यासाठी माहितीशीर आणि सजग राहा.
आपल्या प्रत्येक निर्णयात कायदा, पारदर्शकता आणि योग्य कागदपत्रांची नोंदणी. हेच व्यवहाराचे मुख्य तत्त्व बनू द्या
विविध सरकारी जॉब, योजना, GR यांची माहिती मिळविण्यासाठी येथे रजिस्टर करा
व्हिडिओ पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा