Savkari Kayda in Marathi भारतातील ग्रामीण भागात आजही शेतकरी, मजूर, लघु व्यापारी आणि सामान्य नागरिकांना आर्थिक गरजेच्या वेळी बँकांकडून त्वरित कर्ज मिळणे कठीण असते. बँकांची कर्ज प्रक्रिया जरी सुरक्षित असली, तरी त्यातील कागदपत्रांची पूर्तता, हमीदार, तारण, वेळखाऊ प्रक्रिया, आणि अनेकदा कडक निकष यामुळे अनेकांना वेळेवर कर्ज मिळत नाही. परिणामी, तातडीच्या गरजांसाठी लोकांना खासगी सावकारांकडे वळावे लागते. हे सावकार परवानाधारक असतील किंवा विनापरवाना सावकारी करत असतील, पण अनेकदा या सावकारांकडून आर्थिक शोषण, जादा व्याजदर, मालमत्तेवर बेकायदेशीर ताबा, धमकी, फसवणूक असे प्रकार घडतात
या पार्श्वभूमीवर महाराष्ट्र शासनाने ‘महाराष्ट्र सावकारी (नियमन) अधिनियम, २०१४’ लागू केला आहे. या कायद्याचा उद्देश सावकारांच्या मनमानीवर अंकुश ठेवणे, कर्जदारांचे हक्क सुरक्षित करणे, आणि ग्रामीण भागातील आर्थिक शोषण थांबवणे हा आहे. या लेखात आपण या कायद्याच्या महत्त्वाच्या तरतुदी, नियम, शेतकऱ्यांचे हक्क, तक्रार प्रक्रिया आणि सावकारांवरील कारवाई याबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
Savkari Kayda in Marathi सावकारी कायद्याची गरज आणि पार्श्वभूमी:
ग्रामीण भागातील शेतकरी, लघु व्यापारी, मजूर किंवा इतर नागरिकांना शेतीसाठी, वैद्यकीय आपत्कालीन परिस्थितीत, लग्नकार्य, शिक्षण किंवा इतर तातडीच्या गरजांसाठी पैशांची आवश्यकता भासते. बँकांकडून कर्ज मिळवताना अनेक अडचणी येतात – मागील कर्जाची परतफेड न झाल्यास नवीन कर्ज मिळत नाही, कागदपत्रांची पूर्तता होत नाही, किंवा बँकेकडून मंजुरीसाठी वेळ लागतो. अशा वेळी सावकारांकडून कर्ज घेणे हा एकमेव पर्याय राहतो.
सावकारांकडून कर्ज घेताना अनेकदा जादा व्याजदर, चक्रवाढ व्याज, मुद्दल रकमेपेक्षा जास्त व्याज, तारण मालमत्तेवर बेकायदेशीर ताबा, दमदाटी, धमकी, फसवणूक असे प्रकार घडतात. या आर्थिक शोषणाला आळा घालण्यासाठी आणि कर्जदारांचे हक्क सुरक्षित करण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाने सावकारी कर्ज कायदा लागू केला आहे.
Savkari Kayda in Marathi कायद्यातील महत्त्वाच्या तरतुदी:
१. सावकारी व्यवसायासाठी परवाना आवश्यक
– कोणत्याही व्यक्तीला सावकारी व्यवसाय करण्यासाठी राज्य शासनाकडून अधिकृत परवाना घेणे बंधनकारक आहे.
– परवान्याशिवाय सावकारी करणे हा कायद्याने गुन्हा आहे.
– परवाना घेतल्यावर सावकाराला ठराविक नियम आणि अटींचे पालन करणे बंधनकारक आहे.
२. व्याजदरावर मर्यादा:
– महाराष्ट्र शासनाने सावकारांकडून घेतल्या जाणाऱ्या कर्जावर व्याजदर निश्चित केले आहेत.
– शेतकऱ्यांसाठी तारण कर्जावर कमाल ९% वार्षिक, विनातारण कर्जावर १२% वार्षिक व्याजदर आहे.
– इतर कर्जदारांसाठी तारण कर्जावर १५% आणि विनातारण कर्जावर १८% व्याजदराची कमाल मर्यादा आहे.
– कोणत्याही परिस्थितीत चक्रवाढ व्याज आकारता येणार नाही, फक्त सरळ व्याज आकारता येईल.
– मुद्दल रकमेपेक्षा जास्त व्याज घेता येणार नाही, म्हणजे ५०,००० रुपये कर्जावर जास्तीत जास्त ५०,००० रुपयेच व्याज आकारता येईल.
३. कर्जाची नोंद आणि पावती देणे
– प्रत्येक कर्ज व्यवहाराची सविस्तर नोंद ठेवणे सावकारासाठी बंधनकारक आहे.
– कर्जदाराने दिलेल्या प्रत्येक रकमेची पावती मिळणे आवश्यक आहे.
– प्रत्येक तीन महिन्यांनी कर्जदाराला पावती द्यावी लागते.
महिलांना व्यवसायासाठी मिळणार 1 ते 25 लाख रुपये पर्यंत कर्ज
४. सूचना फलक लावणे
– प्रत्येक परवानाधारक सावकाराने आपल्या कार्यालयात सूचना फलक लावणे अनिवार्य आहे.
– या फलकावर सावकाराचे नाव, परवाना क्रमांक, वैधतेची तारीख, आणि सरकारने ठरवलेले व्याजदर स्पष्टपणे नमूद असावे.
५. मालमत्तेवर बेकायदेशीर ताबा वर्ज्य
– कर्जदाराने घेतलेल्या कर्जाच्या बदल्यात तारण म्हणून दिलेली मालमत्ता बेकायदेशीरपणे स्वतःच्या नावावर करून घेता येणार नाही.
– कर्ज वसुलीसाठी धमकी, दमदाटी, मारहाण, किंवा बेकायदेशीर ताबा घेणे हा गुन्हा आहे.
६. तक्रार आणि कारवाई प्रक्रिया
– कर्जदाराने सावकाराविरुद्ध तक्रार करायची असल्यास जिल्हा निबंधक किंवा सहाय्यक निबंधक कार्यालयात लेखी अर्ज करावा लागतो.- तक्रारीची गोपनीय चौकशी केली जाते. पुरावे तपासले जातात. गरज पडल्यास सावकाराच्या कार्यालयावर छापा टाकता येतो.
– तारण मालमत्तेवर बेकायदेशीर ताबा असल्यास, निबंधक ताबडतोब ती मालमत्ता परत देण्याचा आदेश देऊ शकतो.
– निबंधकाच्या आदेशावर एक महिन्यात विभागीय निबंधकाकडे अपील करता येते. विभागीय निबंधकाचा निर्णय अंतिम राहतो.
७. शिक्षा आणि दंड
– विनापरवाना सावकारी करणाऱ्या व्यक्तीला ५ वर्षांपर्यंत तुरुंगवास किंवा ५०,००० रुपयांपर्यंत दंड किंवा दोन्ही शिक्षा होऊ शकते.
– जादा व्याज आकारल्यास किंवा बेकायदेशीर वसुली केल्यासही शिक्षा होऊ शकते.
Savkari Kayda in Marathi कायद्याच्या अंमलबजावणीतील अडचणी
कायद्याच्या तरतुदी कडक असल्या तरी प्रत्यक्षात ग्रामीण भागात अनेकदा अंमलबजावणीत अडचणी येतात. अनेक शेतकरी, मजूर किंवा लघु व्यापाऱ्यांना या कायद्याची माहिती नसते. काही वेळा स्थानिक पातळीवर सावकारांचे राजकीय किंवा सामाजिक दबाव असतात. त्यामुळे कर्जदार तक्रार करण्यास घाबरतात. तरीही, या कायद्यामुळे शासकीय यंत्रणेला सावकारांविरुद्ध कारवाईसाठी सक्षम अधिकार मिळाले आहेत. शेतकऱ्यांनी किंवा कर्जदारांनी आपल्या हक्कांसाठी तक्रार करण्यास घाबरू नये.
Savkari Kayda in Marathi शेतकरी आणि कर्जदारांसाठी महत्त्वाचे मार्गदर्शन
1. कर्ज घेण्यापूर्वी सावकाराचा परवाना तपासा. – परवाना नसल्यास कर्ज घेऊ नका.
2. व्याजदर, मुद्दल, परतफेडीच्या अटी, तारण बाबी स्पष्टपणे समजून घ्या.
3. प्रत्येक व्यवहाराची पावती घ्या आणि ती जतन ठेवा.
4. बेकायदेशीर वसुली, धमकी, मालमत्तेवर ताबा यासारख्या बाबी घडल्यास त्वरित निबंधक कार्यालयात तक्रार करा.
5. कर्जदाराने सावकाराच्या ताब्यात गेलेली मालमत्ता परत मिळवण्यासाठी साध्या अर्जावर तक्रार करता येते. अर्जासोबत कर्ज, व्याज, तारण यासंबंधीचे पुरावे जोडावेत.
6. कायद्याची माहिती मिळवण्यासाठी आणि मार्गदर्शनासाठी महसूल विभाग, कृषी विभाग किंवा कायदेशीर सल्लागाराचा सल्ला घ्या.
Savkari Kayda in Marathi महाराष्ट्र सावकारी (नियमन) अधिनियम २०१४ हा कायदा शेतकरी, लघु व्यापारी आणि सर्वसामान्य कर्जदारांचे हक्क सुरक्षित करण्यासाठी आणि सावकारांच्या मनमानीवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी लागू करण्यात आला आहे. परवान्याशिवाय सावकारी करणे, जादा व्याज आकारणे, बेकायदेशीर वसुली, मालमत्तेवर ताबा घेणे हे सर्व कायद्याने गुन्हा आहे. शेतकरी आणि नागरिकांनी आपल्या हक्कांची जाणीव ठेवून, कायद्याचा आधार घेऊन सावकारांच्या अन्यायाविरुद्ध आवाज उठवावा. तसेच, कर्ज घेण्यापूर्वी सर्व अटी आणि कायदेशीर बाबी समजून घेणे अत्यावश्यक आहे.
Savkari Kayda in Marathi शासनाकडून वेळोवेळी या कायद्याच्या अंमलबजावणीसाठी मोहीम राबवली जाते. शेतकरी, मजूर, लघु व्यापारी आणि सर्वसामान्य नागरिकांनी सावकारांकडून कर्ज घेताना दक्षता बाळगावी, आणि कोणत्याही अन्यायकारक वागणुकीस त्वरित तक्रार करावी. आपल्या हक्कांची जाणीव ठेवून, कायद्याचा आधार घेतल्यास सावकारांचे शोषण रोखता येईल आणि ग्रामीण भागातील आर्थिक सुरक्षितता वाढवता येईल.
विविध सरकारी जॉब, योजना, GR यांची माहिती मिळविण्यासाठी येथे रजिस्टर करा
आमचे लेख मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | टेलिग्राम | ट्विटर | इन्स्टाग्राम | YouTube
आपल्या माहिती असायलाच हवी YouTube channel नक्की भेट द्या.
कायदे विषयक माहिती पुस्तके, PDF, GR मिळवण्यासाठी टेलिग्राम चॅनल जॉइन करण्यासाठी येथे क्लिक करा.
व्हिडिओ पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा